W sześcianie szkła

W sześcianie szkła

Świat roślin i ryb zamknięty w akwarium jako mikro ekosystemie ma bogate walory dekoracyjne każdego mieszkania oraz umożliwia codzienny kontakt z naturą, a co ważniejsze rozwija chęć poznania fascynującego podwodnego świata.
Prawie każdy, kto raz spróbował przygody z akwarystyką stara się poszerzać swoją wiedze, uprawiać i hodować coraz trudniejsze gatunki roślin i ryb a ci, którzy z różnych przyczyn zarzucili swoje hobby najczęściej powracają do niego nawet po latach.
Bogactwo barw i form mieszkańców podwodnego świata, możliwość obserwacji niepowtarzalnych i ciągle zachodzących w nim zmian sprawia, że trudno pozbyć się raz
„połkniętego bakcyla”.
Zdarza się, że niepowodzenia związane z urządzeniem akwarium zniechęcają niektórych akwarystów, ale jeśli przebrną przez trudny okres początków ich przygody powracają do grona akwarystów z jeszcze większym zapałem. Chciałbym, aby takich ludzi było jak najwięcej i dlatego staram się dzielić swoją wiedzą i doświadczeniem.
Akwarystyka to nie tylko dekoracja mieszkania, lecz sposób postrzegania świata, może nawet sposób na odmienne spojrzenie na życie i uszanowanie każdej żywej istoty zamieszkującej naszą planetę ziemie.
W czasach szalonego postępu techniki, zawirowania naszego codziennego życia chciałoby się, choć na chwilę oderwać od problemów i znaleźć kontakt z naturą. Właśnie takie możliwości daje akwarystyka bez konieczności wychodzenia z domu.

Fragment akwarium z Dykowcami.
Postęp technologiczny naszej cywilizacji z jednej strony przyczynia się do zubożenia naturalnego środowiska a z drugiej strony daje nam możliwości urządzenia domowego akwarium tak, aby opieka nad nim sprawiała jak najmniej kłopotów i ograniczała czas potrzebny na pielęgnację tego skrawka natury do minimum.
Ponadto coraz doskonalsze urządzenia techniczne przeznaczone do akwarium umożliwiają odtworzenie warunków naturalnego środowiska a tym samym rozmnażanie tych gatunków ryb i roślin, których jeszcze kilka lat temu nie było możliwe.
Pamiętam czasy ramowych akwarii, budowanych własnoręcznie grzałek solnych i brzęczyków, w których królowały gupiki- pawie oczka, czerwone mieczyki a z roślin sagittarie, vallisnerie i zwartki. Wtedy trudno było utrzymać przy życiu a co dopiero rozmnażać skalara i wiele innych gatunków ryb, a uprawa roślin sprawiała jeszcze większe problemy.
Dzisiaj mamy do dyspozycji bardzo dobre filtry i pompy turbinowe, niemal doskonałe źródła światła, grzałki, termostaty, chłodziarki a same akwaria doskonalsze i prostsze w wykonaniu.
Posiadanie dużego akwarium o pojemności 500 nawet 1000 litrów nie stanowi już problemu natomiast jak zostanie ono urządzone i jakie stworzymy w nim warunki nadal wymaga sporo wyobraźni i przede wszystkim wiedzy.
Uprawa roślin wodnych jest zdecydowanie trudniejsza od hodowli ryb, co z pewnością zauważyli wszyscy akwaryści zarówno początkujący jak i bardziej zaawansowani.
Zdarza się, że na pozór bez widocznych powodów rośliny nie chcą rosnąć lub giną.
W rzeczywistości taka sytuacja nigdy nie jest dziełem przypadku lub działania niewyjaśnionych zjawisk, lecz zawsze przyczyny spowodowane są przez opiekuna.
Mam nadzieję, że wiadomości, jakie zgromadziłem w tej książce pozwolą rozwiązać wiele problemów związanych z roślinami i stworzyć wymarzony przez siebie podwodny ogród.

Barklaja czerwona, w tle limnophla sesiliflora.

Dlaczego napisałem tyle informacji o roślinach ?
Pomimo zamieszczenia sporo wzorów chemicznych, opisów procesów biochemicznych i przedstawieniu wielu trudnych do zrozumienia zjawisk biologicznych uważam, że poruszyłem jedynie wierzchołek góry nakreślając problematykę uprawy wodnych roślin.
Gdybym miał rozwinąć poszczególne tematy jeszcze bardziej to prawdopodobnie dla większości czytelników mogłyby stać już niezrozumiałe i za bardzo zawiłe.
Każdy, kto chciałby jeszcze bardziej zagłębić się tajemnice przyrody może skorzystać z książek, które podałem w spisie materiałów źródłowych i przypomnieć sobie lekcje biologii.
Uważam, że bardzo trudno jest znaleźć fachowe informacje o życiu roślin wodnych a jeżeli uda się gdzieś poszukać nieco wiadomości na ten temat to są one wyrywkowe i dotyczą pojedynczych zagadnień. Jeszcze trudniej jest znaleźć informacje teoretyczne poparte praktyką.

Wszystkich tych, którzy pragną założyć akwarium oraz akwarystów chcących się zająć uprawą roślin chciałbym zachęcić do wybrania się na wycieczkę nad pobliskie jezioro i przyjrzeć się występowaniu roślin w naturalnym środowisku.

Naturalne środowisko roślinności błotnej i wodnej.

Na co zwrócić uwagę ?
Warto przyjrzeć się, jakie gatunki roślin występują w danym zbiorniku, czy różne gatunki rosną obok siebie czy też zasiedlają inne terytoria odległe od siebie, jakie gatunki spotyka się w miejscach cienistych a jakie w odkrytych silnie nasłonecznionych oraz rozmieszczenie roślin w zależności od kierunku geograficznego i ich rozwój na określonych głębokościach.
Warto również zwrócić uwagę na występowanie glonów, słodkowodnych gąbek oraz różnych organizmów zaliczanych do świata fauny.
Bogactwo różnorodnych form życia, jakie napotkamy w jeziorze oraz wzajemne związki pomiędzy florą i fauną mogą być zaskakujące.
Bez większego wysiłku zauważymy krzątające się wśród roślinności ryby różnych gatunków odżywiające się glonami i roślinami lub skorupiakami i planktonem zwierzęcym, pomiędzy nimi uwijające się wodopójki łowiące pokarm, nartniki poruszające się na powierzchni wody (jak one to robią?) oraz wiele innych zwierząt „zajętych swoimi sprawami”.
Przy odrobinie szczęścia można będzie zobaczyć pająka topika zajętego budową swojego podwodnego mieszkania, cierniki zaciekle walczące o własne terytorium i budujące gniazda, przepływające zaskrońce szukające odpowiednich miejsc na gniazda na brzegach jeziora, traszki kolorowo ubarwione szukające partnerów, rytuały godowe płazów, chroniące się w zbudowanych przez siebie domkach larwy chruścików oraz rozwijające się ze skrzeków, ikry lub jaj różne zwierzęta wodne.
Zaskroniec. Podlega ścisłej ochronie !
Larwa chruścika w”domku” Zamknięta larwa chruścika.

Można będzie również zaobserwować kwitnące rośliny, kiełkujące ich nasiona konkurujące ze sobą o dostęp do życiodajnego światła oraz rozwój różnych gatunków roślin walczących pomiędzy sobą o opanowanie każdego wolnego miejsca przybrzeżnej strefy jeziora.

„Kaczeńce”- rośliny błotne.

Życie mieszkańców wodnego środowiska jest bardziej skomplikowane niż mogłoby to się wydawać. Narybek wielu gatunków ryb nie może istnieć bez schronienia i pokarmu, jakie zapewniają im glony, owady i skorupiaki nie mogą żyć na otwartych przestrzeniach pozbawionych roślinności, ryb odżywiających się pokarmem zwierzęcym nie spotkamy w miejscach ubogich w szatę rośliną a na odkrytych przestrzeniach jezior nie spotkamy również płazów, ślimaków, małż oraz gniazdujących ptaków.
Specyfika środowiska wodnego uniemożliwia rozwój określonych gatunków flory i fauny, jeżeli w łańcuchu pokarmowym zabraknie jakiegoś pozornie nawet niewidocznego elementu.
Takimi niewidocznymi elementami mogą być glony, bakterie, grzyby i porosty, które również w akwarium mają swoje znaczenie w funkcjonowaniu całego ekosystemu.

UWAGA. Wiele gatunków roślin wodnych, ryb, płazów i gadów oraz owadów zamieszkujących naturalne środowiska wodne jest w Polsce objęte ochroną gatunkową, zbieranie, niszczenie, przenoszenie do akwarii, przydomowych sadzawek, innych zbiorników wodnych jest prawnie zabronione. Niestety organizacje i służby odpowiedzialne za ochronę wodnej flory i fauny nie spełniają swoich zadań, również w czasopismach, dziennikach, mediach publicznych oraz szkolnych podręcznikach brakuje stosownych informacji o rozszerzającej się co rocznie liście gatunków objętych ochroną i zanikających gatunkach flory i fauny.
Z pewnością umiejętność obserwacji naturalnego środowiska oraz wyciągnięte wnioski z takiej wyprawy okażą się bardzo przydatne w zrozumieniu mechanizmów rządzących wodnym światem flory i fauny, ułatwią przyswojenie sobie informacji z mojej książki i pozwolą uniknąć wiele podstawowych błędów przy opiece nad akwarium.
Powróćmy do sześcianu szkła
Przed założeniem akwarium należy dobrze zastanowić się nad jego przeznaczeniem.
Akwarium można ukierunkować na hodowlę ryb określonych gatunków, uprawę roślin,
na wielogatunkowe akwarium typowo dekoracyjne z bogatą roślinnością oraz jednym lub kilkoma gatunkami ryb. Można też założyć akwarium tak zwane regionalne, w którym będą uprawiane rośliny i trzymane ryby pochodzące z określonej krainy geograficznej albo ściśle wybranego miejsca np. akwarium z florą i fauną Madagaskaru; Ameryki Północnej, Australii, wybranych części Amazonii; Afryki; Azji np. Tajlandia lub Chiny.
Podjęcie takiej decyzji jeszcze przed sadzeniem roślin i wpuszczeniem ryb pozwoli uniknąć wielu problemów i niepowodzeń już na samym początku.
Ryby i rośliny pochodzące z różnych stron świata mają często bardzo odmienne wymagania dotyczące środowiska i tylko niektóre gatunki mogą znajdować się razem w jednym akwarium dzieląc pomiędzy sobą terytorium i nie przeszkadzając sobie nawzajem.
Do takiego wielogatunkowego akwarium dobiera się towarzyskie gatunki ryb, stosunkowo mało wymagające gatunki roślin kierując się podręcznikowymi wymogami dotyczącymi temperatury, twardości, odczynu pH wody, natężenia światła oraz odpowiedniej wielkości zbiornika.
Bardzo dużo gatunków ryb i roślin jest dość tolerancyjnych pod względem właściwości fizykochemicznych wody i te gatunki najlepiej nadają się do zbiorników wielogatunkowych.
„Gdy się nie ma co się lubi”
Zdarza się, że pewnych gatunków roślin nie można uprawiać w wielogatunkowym akwarium ze względu na ich wymagania środowiskowe, ale często można wprowadzić gatunki bardzo podobne wyglądem o znacznie mniejszych wymaganiach i łatwiejszych w uprawie.
Przykład
Jeżeli bardzo wam się podobają kabomby a ich uprawa jest niemożliwa, może im nie odpowiadać jakość wody, oświetlenia, towarzystwo innych gatunków lub inne przyczyny to w zamian można uprawiać Limnophile sessiliflore – polska nazwa Limnofilia bezszypułkowa.

Limnophila pomiędzy barwnymi formami lotosów.

Jest to roślina bardzo podobna kolorystycznie, rozmiarami i kształtem do kabomby, lecz znacznie łatwiejsza w utrzymaniu. Rośnie bardzo dobrze w szerokim zakresie twardości wody od bardzo miękkiej do twardej, pH 6-8, temperatura od 20 do 30 oC, stosunkowo mało wrażliwa na zaglonienie oraz tolerancyjna pod względem jakości światła.
Jeżeli uprawa czerwonej barklaji nie udaje się można posadzić bardzo podobnie wyglądającą zwartkę – Cryptocoryne petchii lub C. beckettii. Rośliny te są mało wymagające, szybko rosną, mogą tworzyć różne formy kolorystyczne. Zwartki dobrze czują się w starej wodzie i nieco zabrudzonym podłożu, w słabo oświetlonych akwariach – można by powiedzieć w „zaniedbanych” akwariach, – coś za coś – nie lubią często zmienianej wody !, a więc nie można ich uprawiać z rybami wymagającymi czystej i wolnej od związków organicznych wodzie.

Jak dobierać gatunki ryb i roślin ?
Oprócz wymogów środowiskowych przy zakupie ryb należy się kierować ich wielkością oraz sposobem odżywiania. Jeżeli ktoś dysponuje niewielkim powiedzmy 100 litrowym akwarium to nie można kupować np. 10 sztuk młodych skalarów, ponieważ ryby szybko urosną a jeden dorosły skalar potrzebuje przynajmniej 50 litrów wody.
Chcąc trzymać skalary należy wybrać ciepłolubne gatunki roślin nie wymagające obniżenia temperatury w okresie zimy.
Jeżeli kogoś interesują złote rybki to również należy pamiętać, że i one szybko wyrosną będą rozkopywały żwir, objadały rośliny i w tym przypadku można sadzić silne, odporne na uszkodzenia oraz wymagające niższych temperatur rośliny.
Chcąc hodować dyskowce trzeba posiadać na tyle duże akwarium, aby na jedną dorosłą rybę przypadało 100 litrów wody, akwarium powinno być gęsto zarośnięte ciepłolubnymi gatunkami roślin zapewniającymi kryjówki dla ryb, woda powinna zawierać większe ilości garbników ( wskazane umieszczenie korzeni) oraz powinno być wyposażone w wydajne filtry ponieważ, dyskowce wymagają naturalnych pokarmów, których resztki szybko doprowadzą do zaglonienia takiego zbiornika oraz mogą być przyczyną chorób.
Dla akwarium wielogatunkowego z bujną roślinnością najlepiej nadają się gatunki ryb o niewielkich rozmiarach, skromnych wymaganiach pokarmowych i w miarę dużym zakresie temperatury. Takie wymogi mogą spełniać ryby z rodziny kąsaczowatych a zwłaszcza neon inesa lub neon czerwony. Ryby te są intensywnie ubarwione, pływają w stadach, ożywiają wizualnie każde akwarium, nie niszczą roślin, nie przysparzają większych problemów a co ważniejsze nie ma potrzeby częstego czyszczenia akwarium i zakłócania spokoju roślinom.
Do takiego akwarium można wprowadzić kilka sztuk ryb przydennych i tutaj polecałbym piskorki sumatrzańskie zbierające i „wymiatające” nieczystości z zakamarków dna.
Typowe glonojady takie jak zbrojniki, wąsacze, kosiarki szybko rosną i z czasem przestają się interesować glonami, podrośnięte osobniki wykopują rośliny i nierzadko uszkadzają liście i w wielogatunkowym typowo dekoracyjnym akwarium ich przydatność jest niewielka. Godnymi polecenia i niestrudzonymi zjadaczami glonów są ryby z rodzaju OTOCINCLUS – opisane w tabeli ryb. Te niewielkie i niepozorne rybki są wspaniałym sprzymierzeńcem w walce z glonami.
Z kolei dobierając rośliny przed ich zakupem dobrze jest przejrzeć katalogi i wybrać gatunki typowo submersyjne, trwałe, wieloletnie o zbliżonych wymaganiach środowiskowych.
Decydując się na akwarium regionalne należy już bardzo starannie dobierać gatunki ryb i roślin pod względem ich pochodzenia oraz przygotować dla nich odpowiednie akwarium.
Można również upodobać sobie konkretne rodziny roślin i pod tym kontem przygotować akwarium. Jeżeli będzie to na przykład rodzina Aponogetonaceae to trzeba przemyśleć czy będzie możliwe zapewnienie odpowiednio niskiej temperatury wody zwłaszcza w lecie, wody odpowiednio miękkiej i czy w naszym mieszkaniu możliwe będzie oprócz temperatury zapewnienie roślinom odpowiednio krótkiego dnia.
Jeżeli takie warunki możliwe są do spełnienia to należy dobrać gatunki ryb, którym takie środowisko będzie odpowiadać i jednocześnie nie będą niszczyły tych delikatnych roślin.
Do takiego akwarium można będzie wprowadzić zimnowodne gatunki ryb o niewielkich rozmiarach np. kardynałek chiński, zmienniak wielobarwny (zjadający glony), wielkopłetw wspaniały (również lubiący czyścić rośliny), gupik pawie oczko lub danio pręgowany.
Dobierając ryby do akwarium należy również zwrócić uwagę na ich usposobienie.
Niektóre gatunki ryb pielęgnicowatych i nie tylko mogą być bardzo agresywne w stosunku do innych gatunków zwłaszcza w okresie tarła. Takie ryby potrafią zabijać innych mieszkańców akwarium a często kompletnie zniszczyć rośliny.
Są również gatunki ryb, których przedstawiciele jednej płci nie mogą być trzymane razem.
Typowym przykładem takiego zachowania są samce bojownika syjamskiego, dwa samce trzymane razem nawet w bardzo dużym akwarium będą toczyć ze sobą walkę „na śmierć i życie” tak długo aż pozostanie tylko jeden zwycięzca.
Z kolei niektóre gatunki ryb pozornie towarzyskie, pięknie ubarwione, niewielkich rozmiarów mogą atakować inne nawet znacznie większe od siebie ryby. Przykładem mogą być szczupieńczyki, które okaleczają inne ryby wyjadając im oczy !
Z tego powodu niektóre gatunki ryb, na płetwie ogonowej, lub tylnej części ciała posiadają wzór imitujący oko.
Urządzenie akwarium nie jest, więc łatwe i proste a dobór odpowiednich gatunków ryb i roślin oraz dopasowanie ich do warunków, jakie jesteśmy w stanie zapewnić jeszcze bardziej skomplikowane. Najtrudniejsze jest podjęcie właściwych decyzji i zastanowienie się nad kształtem swojego akwarium zanim zostanie ono urządzone.
Metoda prób i błędów oraz stosowanie zasady, że człowiek najlepiej uczy się na własnych błędach w przypadku żywych istot nie są godne polecenia.
Trzeba pamiętać, że akwarium to również odpowiedzialność za wszystkie żywe organizmy, jakie w nim się znajdują, która spoczywa na opiekunie.

Barclaja longifolia, neonki czerwone, razbora klinowa – to doskonale dopasowanie kolorystyczne rośliny i ryb stanowiące wspaniałą kompozycje.