Urządzenia techniczne

Urządzenia techniczne

Podstawowe wiadomości na temat urządzania akwarium i jego wyposażenia można znaleźć w każdym podręczniku akwarystycznym oraz licznych broszurach wydawanych przez producentów sprzętu, dlatego też nie chciałbym po raz kolejny powielać takich informacji, lecz jedynie nieco przybliżyć ten temat od strony praktycznej.

Ogrzewanie.
Utrzymanie właściwej temperatury wody i możliwość łatwego jej zmiany jest jednym z elementów utrzymania podwodnego ogrodu w dobrej kondycji. Ze względu na możliwość awarii grzałki dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie dwóch źródeł ciepła sterowanych niezależnie od siebie.
Wymaganą moc grzałki najprościej podzielić na dwie równe części i zastosować jej dwa rodzaje. Obecnie coraz powszechniej stosuje się grzałki wyposażone w wewnętrzny termostat, które mogą mieć dość znaczną tolerancję. Jakość termostatów w takich grzałkach jest bardzo różna a ponadto na poprawną pracę takiej grzałki duży wpływ ma jej umiejscowienie w akwarium. Tymczasem dla wielu gatunków roślin skoki temperatury wody w okolicach 1oC nie pozostają bez znaczenia.
Z tego też powodu dobrym rozwiązaniem jest wyposażenie akwarium w jedną grzałkę z wewnętrznym termostatem oraz drugą podłączoną do czułego termostatu elektronicznego.
Jest to o tyle dobre rozwiązanie, że w przypadku awarii jednego źródła ciepła pozostaje sprawne drugie a ponadto obydwie grzałki uzupełniają się nawzajem korygując tolerancje termostatów.

Termometr
Spotyka się różnego rodzaju termometry o różnym stopniu dokładności i najczęściej w sklepie spośród kilkunastu egzemplarzy trudno wybrać właściwy ponieważ każdy wskazuje odmienną temperaturę nawet o kilka stopni C !
Polecałbym zakup termometru laboratoryjnego o możliwie wąskim zakresie temperatur, który może być stosowany jako podstawowy lub jako wzorzec.
Bardzo dobrym, choć nieco droższym rozwiązaniem jest wyposażenie akwarium w termometr elektroniczny z wyświetlaczem cyfrowym. Tego typu termometr umieszczony w dowolnym miejscu z zanurzoną sondą w wodzie pozwala z daleka kontrolować temperaturę w akwarium nawet z dokładnością setnych części oC.

Oświetlenie
Jest to temat bardzo rozległy i kontrowersyjny.
Problemy związane ze światłem zostały poruszone niemal we wszystkich rozdziałach i niema żadnej uniwersalnej recepty na odpowiednie oświetlenie, ponieważ każde akwarium jest inne.
Trudno przeliczać moc światła żarowego 1 Wat na litr wody oraz 0,5 Wata na litr przy oświetleniu jarzeniowym ponieważ, ilość światła jaka będzie docierać do najniższych, przydennych partii wody będzie zależna od wysokości słupa wody, ( akwarium może mieć wysokość 20 cm lub 60 cm ?) zabarwienia wody, ilości i wysokości uprawianych roślin oraz jakości samych źródeł światła.
Producenci jarzeniówek dla potrzeb akwarystyki w katalogach podają moc swoich wyrobów wyrażoną najczęściej w lumenach. Świetlówki o mocy 36 Wat w zależności od jej składu widma światła oraz od „firmy” różnią się znacznie natężeniem światła wyrażonym w kandelach lub strumieniem światła określanym w lumenach a różnice nierzadko sięgają nawet 1000 lumenów !

Co to oznacza w praktyce ?
Rodzaj oraz moc zastosowanych źródeł światła należy dobrać doświadczalnie dla własnych potrzeb związanych z uprawianymi gatunkami roślin oraz umiejscowieniem akwarium.
Oświetlenie ma również wpływ na ryby, niektóre gatunki lubią jasne, intensywne oświetlenie a inne wolą półmrok i przy silnym świetle oraz braku ciemnych kryjówek zachowują się niespokojnie a nawet nie chcą przyjmować pokarmu.
Przed zakupem ryb należy zastanowić się, jakie chcemy mieć akwarium!,
Ryby są przecież żywymi istotami, które potrafią cierpieć, choć nie zawsze zdolne są to przekazać!
Przy doborze źródeł światła należy brać również pod uwagę umiejscowienie akwarium w mieszkaniu. Najodpowiedniejsze byłoby miejsce całkowicie pozbawione światła dziennego, ponieważ tylko w takim przypadku możliwe jest bardzo precyzyjne dobranie odpowiedniego oświetlenia a ponadto światło dzienne padające na rośliny z boku poprzez szyby jest dla nich nie naturalne i zakłóca prawidłowy wzrost.
Umieszczenie akwarium po północnej stronie, z dala od okna nie zawsze jest możliwe, dlatego też w miarę możliwości trzeba wybrać „mniejsze zło”. Jednym z odpowiedniejszych miejsc na akwarium jest wschodnia wystawa natomiast najgorszym rozwiązaniem jest umiejscowienie akwarium od południa.

Jakie źródła światła stosować ?
Jednym z lepszych rozwiązań jest stosowanie światła mieszanego to znaczy żarowego z jarzeniowym. Jarzeniówki mają tę wadę, że zapalają się i gasną 50 razy na sekundę zgodnie z częstotliwością prądu w sieci i chociaż nasz wzrok tego nie rejestruje to rośliny „czują” takie migotanie.
Obecnie osiągalne są już specjalne generatory prądu wielkiej częstotliwości przeznaczone dla akwarystyki lub urządzenia z tak zwanym zimnym zapłonem, lecz są one kosztowne a ich podłączenie może nastręczać nieco problemów. Inną wadą jarzeniówek jest brak możliwości punktowego oświetlenia wybranych fragmentów akwarium, co w pewnych sytuacjach wyklucza możliwość uprawy niektórych roślin.
Godnym polecenia jest zastosowanie świetlówek wraz żarówkami halogenowymi zasilanymi z transformatora 12 Volt. Tego typu żarówki halogenowe są bezpieczne w użyciu oraz charakteryzują się dużą wydajnością światła o przeważającej ciepłej barwie. Halogeny produkowane są o różnej mocy i różnym kącie padania światła ( od 60o do 10o) co umożliwia punktowe oświetlenie wybranej rośliny dowolną mocą. Żarówki halogenowe mogą i powinny być zawieszone nieco wyżej od świetlówek nawet 0,5 metra nad lustrem wody. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby całe akwarium oświetlić halogenami zawieszonymi wysoko nad akwarium stwarzając tym samym niepowtarzalny dodatkowy efekt.
Innymi coraz częściej stosowanymi źródłami światła są lampy rtęciowe oraz sodowe o specjalnym zastosowaniu dla akwarystyki. Są to bardzo wydajne źródła światła, lecz ich stosowanie nie zawsze jest uzasadnione, zbyt silne światło może być powodem nadmiernego rozwoju glonów i zamierania roślin a mocy zakupionej lampy nie da się zmniejszyć, a nie zawsze jest możliwe oddalenie lampy od lustra wody.
Osobiście radziłbym oświetlenie złożone ze świetlówek typowo akwarystycznych uzupełnione żarówkami halogenowymi. Należy jeszcze pamiętać o wymianie świetlówek maksymalnie, co 6 miesięcy, ponieważ po takim czasie znacznie spada ich moc oraz skład emitowanego światła.
Przy oświetleniu akwarium samymi świetlówkami padające światło jest silnie rozproszone i nie wszystkie gatunki roślin zadowolą się takim światłem. Bardziej wymagające rośliny potrzebują światła ciepłego zbliżonego natężeniem i składem do słonecznego, które mogą zagwarantować jedynie lampy żarowe.

Filtry i pompy
W handlu można spotkać wiele typów przeróżnych filtrów turbinowych i można stanąć przed trudnym wyborem, jaki zakupić?
Obecnie w akwarystyce używa się wyłącznie turbinowych filtrów zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych a jaki typ zastosować zależy od inwencji akwarysty oraz wielkości akwarium.
W dużych akwariach dekoracyjnych najlepiej zastosować dwa rodzaje filtrów – jeden wewnętrzny służący do zbierania drobnych zanieczyszczeń unoszących się w toni wodnej,
– drugi zewnętrzny służący do zbierania zanieczyszczeń z dna i „spłukiwania” ich w jedno miejsce.
Przy doborze wydajności filtru należy kierować się zasadą – lepiej kupić nieco większy niż za mały. Dla najczęściej spotykanych akwarii dekoracyjnych o pojemności około 400 litrów filtr wewnętrzny powinien nieć wydajność 600- 1200 litrów na godzinę, przy czym woda wypływająca z filtru powinna być rozprowadzona na całej długości akwarium, aby nie powodować zbyt silnego prądu i zawirowań. Taki efekt można osiągnąć stosując tzw. deszczownicę lub wykonaną samemu rurkę z PCV z otworami.
Przy takim systemie woda pobierana jest w jednym z narożników akwarium a rozprowadzana na całej długości tylnej ściany powodując delikatny ruch wody i „spłukiwanie” nieczystości w kierunku przodu.
Filtr zewnętrzny do tego samego akwarium powinien mieć wydajność około 1200 litrów na godzinę, wlot w najniższym miejscu dna zbiera nieczystości natomiast wylot powinien znajdować się „po przekątnej” i podobnie jak przy filtrze wewnętrznym woda wypływająca musi być rozprowadzona na pewnej długości tak, aby strumień nie był zbyt silny. Filtry zewnętrzne mają tę zaletę, że można je umieścić w dowolnym miejscu np. pod akwarium i dowolnie umiejscowić wlot i wylot wody.
Należy pamiętać, że każdy filtr podczas pracy nieco nagrzewa się podnosząc temperaturę wody tym mocniej im większa jest moc filtru.
W okresie lata efekt podnoszenia temperatury wody poprzez filtry może sprawiać problemy.
Filtr zewnętrzny umieszczony pod akwarium można nieco schładzać niewielkim wentylatorem natomiast na pracę filtru wewnętrznego nie mamy wpływu, chociaż niektóre typy nie muszą być całe zanurzone pod wodą i wtedy cewka elektryczna napędzająca wirnik oddaje ciepło ponad wodę. Tak, więc zanim zakupi się odpowiedni filtr należy zastanowić się i przejrzeć katalogi z oferowanymi różnymi typami filtrów przez różnych producentów.

Filtry denne
Filtry denne, czyli takie, które wymuszają obieg wody pod warstwą żwiru są mało popularne i rzadko stosowane – a szkoda.
Filtr denny to nic innego jak ułożony pod żwirem odpowiedni drenaż napędzany dowolnym filtrem zewnętrznym. Dostępne są w handlu gotowe drenaże, sita produkowane w różnych rozmiarach, które można łączyć w większe powierzchnie.
Niestety takie gotowe filtry są dość drogie i nie zawsze można je dopasować do posiadanego akwarium.
Filtr denny można bardzo tanim kosztem i niewielkim nakładem pracy wykonać samemu z rurek PCV stosowanych do przewodów elektrycznych w/g poniższej fotografii.

Rurki drenażowe o średnicy około 10mm. nacina się brzeszczotem do metalu – odległość szczelin 5-10 cm. i rozmieszcza, co 10 cm. umieszczając je w jednej grubszej rurze zbiorczej, do której można wtłaczać czystą, przefiltrowaną wodę lub odwrotnie pobierać z pod żwiru i kierować do filtra.
Uwaga – otwory w rurkach drenażowych muszą mieć charakter szczelin i nie mogą być nawiercane – okrągłe otwory zostaną zapchane przez żwir, końce drenaży zatyka się dowolnymi korkami.
System wtłaczania czystej wypływającej z filtra wody pod dno jest znacznie skuteczniejszy, chociaż może się wydawać że działa „na opak” czyli odwrotnie!
Podczas pobierania wody z pod dna podłoże szybko się zanieczyszcza i zamula, co po krótkim czasie zmusza do gruntownego czyszczenia żwiru. Dla takiego systemu filtracji granulacja żwiru powinna wynosić 3-5mm.
Dla filtru z systemem wtłaczania przefiltrowanej wody pod dno stosuje się żwir o granulacji 2-3mm. Można powiedzieć, że taki system filtra dennego jest pozbawiony wad. Czysta woda bogata w tlen oraz składniki pokarmowe dla roślin jest ciągle wtłaczana pod żwir powodując delikatny ruch wody, obmywanie korzeni roślin i dostarczanie im tlenu, stałe przepłukiwanie podłoża utrzymujące je w czystości i blokujące powstawanie siarkowodoru oraz procesów gnilnych i rozwój bakterii beztlenowych.
Dodatkową zaletą takiego filtru jest to, że można go jednocześnie zaopatrzyć w deszczownicę prostym sposobem rozdziału wody przy pomocy zaworów- część wody kierowana jest pod dno a część wzdłuż tylnej ściany spłukując jednocześnie nieczystości.
Wymagany przepływ wody pod dnem dla zapewnienia jego wieloletniej bezobsługowej pracy to około 600 litrów na metr kwadratowy podłoża.
W przypadku takiego systemu filtracji akwarium może być wyposażone tylko w jeden filtr zewnętrzny o większej mocy z odpowiednim rozdziałem wody natomiast wewnątrz można umieścić dodatkowy wewnętrzny filtr włączany w razie potrzeby.
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w taki system wbudować dodatkową lampę „UV” chociaż osobiście nie jestem zwolennikiem tych lamp ponieważ zwalczanie glonów polega na zapewnieniu odpowiednich parametrów wody oraz innych czynników opisanych w rozdziale „glony” a lampy UV niszczą również potrzebne bakterie.
Osobiście stosuję właśnie taki rodzaj filtracji a jedno z typowych akwarii o pojemności 400 litrów pracuje już około 15 lat bez konieczności kłopotliwego czyszczenia podłoża i urządzania całego akwarium praktycznie od nowa.

Szklane wzmocnienia akwarium to również miejsce do zagospodarowania. Można na nich umieścić kuwety do uprawy sadzonek wielu gatunków roślin.