Garbniki i humusy

Garbniki i humusy

Garbniki są skomplikowanymi związkami organicznymi pochodzenia roślinnego o charakterze kwasów składające się głównie z C, H, O, i N należą do związków fenolowych i koloidalnych.
Rola tych związków w funkcjonowaniu akwarium jest przez akwarystów zwykle pomijana a wzbogacanie wody w naturalne garbniki stosowane dość rzadko.
Tymczasem garbniki pozyskiwane z szyszek olchy, kory dębu lub torfu charakteryzują się długotrwałym i skutecznym działaniem bakterio, glono i grzybobójczym, zakwaszają wodę i utrzymują jej kwaśny odczyn przez długi czas oraz stanowią pewien zapas pokarmu dla roślin (huminifikacja).
Przy hodowli niektórych ryb pochodzących z ciemno zabarwionych i miękkich wód np. neon czerwony, paletka, dyskowce itp. garbniki mogą być podstawowym sposobem utrzymania właściwego pH wody oraz zapewnienia rybom odpowiedniego środowiska do życia i rozmnażania się. Wymienione przykładowe gatunki ryb nie bez powodu natura zaopatrzyła w intensywne i „świecące” a raczej odbijające słabe rozproszone w ciemnych wodach światło ubarwienie, które pozwala im orientować się w grupie i zbijać w stada.
Ciemne, czerwono-brunatne zabarwienie wody jest spowodowane obecnością w garbnikach pewnych barwników, które z czasem ulegają rozkładowi podobnie jak cały związek rozpatrywany jako garbnik.
Związki te zbudowane z podstawowych cegiełek- pierwiastków stanowiących związki organiczne przy udziale bakterii, grzybów i innych mikroorganizmów ulegają huminifikacji a następnie mineralizacji dostarczając roślinom przede wszystkim CO2 i NH4+.

Skąd biorą się garbniki ?

Wszystkie rośliny produkują specyficzne dla danego gatunku garbniki, które w ich tkankach pełnią różne funkcje, w tym ochronne przed chorobami grzybowymi, bakteryjnymi oraz stanowią naturalne algicydy – związki glonobójcze.

Jeszcze kilka informacji

Bardzo często można spotkać się z teorią, że zwartki zakwaszają wodę oraz uniemożliwiają wzrost innych roślin – istotnie jest to prawdą, ale tylko częściowo a opinia taka wynika z braku informacji w literaturze akwarystycznej o roli garbników.
Kryptokoryny są roślinami wolno rosnącymi nawet w środowiskach bogatych w sole mineralne i dobrze oświetlonych (środowiska takie nie sprzyjają zwartką) w związku, z czym zmuszone są produkować w stosunkowo dużych ilościach własne związki chroniące je przed glonami oraz chorobami.
Związkami takimi są właśnie garbniki, których część roślina odkłada w tkankach a część przedostaje się do wody lub odkłada w podłożu. Przy dużej ilości zwartek w akwarium można zaobserwować zjawisko stopniowego zakwaszania wody oraz ograniczenie rozwoju innych gatunków roślin. Zjawisko takie nie dotyczy jednak tylko zwartek lecz tak samo będzie wyglądać akwarium obsadzone pospolitymi nurzańcami, które silnie rozrośnięte wyeliminują inne gatunki roślin. Oprócz garbników dużą rolę odgrywają tutaj jeszcze tak zwane substancje swoiste o charakterze związków koloidalnych zwłaszcza zapachowych.
Garbniki są dodatkowo pewnego rodzaju nośnikiem informacji chemicznej wysyłanej przez rośliny o ich liczebności, kondycji i chęci zdominowania danego terytorium.
Innym zastosowaniem garbników jest zabarwienie a tym samym ograniczenie przedostawania się nadmiaru światła dziennego do akwarium w okresie letnim.
Podsumowując – chociaż temat ten nie został omówiony dokładnie – garbniki są w akwarium w bardzo wielu przypadkach niezastąpione a przede wszystkim można je pozyskać z naturalnych źródeł bardzo prostymi domowymi sposobami.
Uważam, że nie bez powodu brzegi większości jezior i stawów w naszym klimacie porastają Olchy, których opadające do wody szyszki dostarczają im pewnych ilości tak zwanych obcych garbników przyczyniając się do zachowania równowagi biologicznej w danym akwenie.

Jak podawać garbniki i kiedy ?

W starych dobrze utrzymanych akwariach z nieznacznie odświeżana wodą tak zwane obce garbniki, które pochodzą z zewnątrz na przykład z kory dębu dodaje się tylko w określonych sytuacjach, ponieważ takie akwaria zwykle zawierają dostateczne ilości garbników wyprodukowane z własnych roślin. Dodatkowe garbniki dostarcza się w takich akwariach w przypadku pojawienia się nadmiaru glonów, zbyt intensywnego oświetlenia w okresie letnim, zaburzeń równowagi biologicznej spowodowanym nadmiernym rozwojem jakiegoś gatunku roślin. W ostatnim przypadku dodatkowe, obce garbniki pomagają ograniczyć nadmierny rozwój któregoś z gatunków roślin.
W nowo zakładanych akwariach o słabej obsadzie roślin garbniki pomagają doprowadzić do równowagi biologicznej, działają stabilizująco na odczyn pH oraz przyczyniają się do szybszej aklimatyzacji ryb.
Oczywiście tak jak z każdą substancją dodawaną do wody, również w przypadku garbników pochodzenia naturalnego należy zachować ostrożność i umiar, ponieważ nadmiar garbników działa toksycznie na wszystkie organizmy wodne a więc także na ryby i rośliny.

Przygotowanie garbników.

Jest procesem bardzo prostym polegającym na zakupie gotowych preparatów typu „czarna woda” , wyciągi z torfu i tym podobne.
Lub też jest procesem bardzo prostym. ale wymagającym zrobienia sobie wycieczki do lasu i pozbierania kory dębowej lub zebrania szyszek Olchy – najlepiej wiosną – zbiera się opadłe ubiegłoroczne szyszki, które po wysuszeniu można przechowywać nawet kilka lat a zawarte w nich garbniki są moim skromnym zdaniem najlepsze dla potrzeb akwarystyki.
W celu przygotowania roztworu garbników należy namoczyć w niewielkiej ilości wody kilkanaście lub zależnie od potrzeb kilkadziesiąt szyszek przez okres 2-3 dni, przefiltrować roztwór przez gazę i dodawać do akwarium.